Descripcion
Hierbas anuales, de 7-65 cm de alto, con tallos ramificados hacia el ápice, erectos, densamente hojosos, costados, glabros o laxamente glanduloso-pubescentes. Hojas opuestas, sésiles o cortamente pecioladas, con pecíolos hasta de 1 cm de largo; láminas pinnatisectas o bipinnatisectas, con contorno ovado, obovado o elíptico, de 1-4 × 0,5-2,5 cm, con raquis y segmentos lineares, de 10-20 × 0,5-1 mm, punteado-glandulosos, laxamente glandulosopubescentes. Capítulos heterógamos, inconspicuamente radiados, numerosos, en cimas paucicéfalas o solitarios en el extremo de las ramas, con pedúnculos de 0,5-3 cm de largo, pubescentes. Involucro turbinado o acampanado, a veces cilíndrico, de 2-6 × 0,5-2,5 mm; filarios 5, 2-seriados, los externos angostamente obovados o elípticos, ápice agudo, margen superior membranáceo, punteado-glandulosos, glabros, los internos obovados, ápice agudo u obtuso, margen superior membranáceo, punteado-glandulosos, glabros, a veces con 2 bracteolas más externas, foliáceas, lineares o subuladas, punteado-glandulosas. Flores 5-9, dimorfas, la del margen 1, pistilada, con corola ligulada o inconspicuamente bilabiada, de 2,2-4,5 mm de largo, lígula oblonga, de 2-2,2 mm de largo, amarilla, glanduloso-pubescente, ápice 2-3-lobado; las del centro 4-8, perfectas, con corola tubulosa, de 2-2,5 mm de largo, glanduloso-pubescente, 4-5-dentado, con lóbulos ca. 0,5 mm de largo. Aquenios obpiramidales, de 3-4 × 1-1,2 mm, 4-angulosos, negros, pubescentes sólo sobre las costillas. Papus formado por (7-)8(-9) páleas escuamiformes, obovadas, de 1,2-2 × ca. 0,7 mm, margen eroso, ápice obtuso, múticas, aristadas, o algunas múticas y otras aristadas.
Distribucion y Habitat
Se distribuye desde el sur de Estados Unidos de América hasta en el norte de la Patagonia argentina; introducida en Europa y sur de África. Habita orillas de caminos y campos no cultivados, entre los 0 y 3000 m s.m.
Sinónimos
Schkuhria Schkuhria pinnata (Lam.) Kuntze ex Thell.
-
Amblyopappus mendocina Phil.
Anales Univ. Chile 36: 184. 1870
Schkuhria pinnata (Lam.) Kuntze ex Thell. var. abrotanoides (Roth) Cabrera
Anales Soc. Ci. Argent. 114: 189. 1932
Schkuhria pinnata (Lam.) Kuntze ex Thell. var. octoaristata (DC.) Cabrera
Anales Soc. Ci. Argent. 114: 190. 1932
Pectis pinnata Lam.
J. Hist. Nat. 2: 150. 1792
Rothia pinnata (Lam.) Kuntze
Revis. Gen. Pl. 3(3): 170. 1898
Rothia pinnata (Lam.) Kuntze ex Thell. var. pallida Kuntze
Revis. Gen. Pl. 3(3): 170. 1898
Rothia pinnata (Lam.) Kuntze ex Thell. var. purpurascens Kuntze
Revis. Gen. Pl. 3(3): 170. 1898
Schkuhria abrotanoides Roth
Catal. Bot. 1: 116. 1797
Schkuhria abrotanoides Roth var. isopappa (Benth.) Hieron.
Bot. Jahrb. Syst. 29: 53. 1900
Schkuhria abrotanoides Roth var. pomasquiensis Hieron.
Bot. Jahrb. Syst. 29(1): 53. 1900
Schkuhria advena Thell.
Repert. Spec. Nov. Regni Veg. 11(286/290): 308. 1912
Schkuhria bonariensis Hook. & Arn.
J. Bot. 3: 321. 1841
Schkuhria coquimbana Phil.
Anales Univ. Chile 90: 29. 1895
Schkuhria isopappa Benth.
Pl. Hartw. : 205. 1845
Schkuhria octoaristata DC.
Prodr. 5: 654. 1836
Schkuhria pinnata (Lam.) Kuntze ex Thell. var. typica Cabrera, nom. inval.
Anales Soc. Ci. Argent. 114: 188. 1932
Bibliografía
Ejemplares de referencia
Colector | N° Colect. | Especie | Departamento | Provincia | Imagen |
---|---|---|---|---|---|
|
-1 | CORD 1049 | San Javier | Córdoba | |
|
-1 | CORD 40911 | Ischilín | Córdoba | |
|
-1 | BAA15909 | General Güemes | Salta | |
|
5054 | El Carmen | Jujuy | ||
|
47 | Valle Fértil | San Juan | ||
|
34 | Capital | Córdoba | ||
|
2584 | Ambato | Catamarca | ||
|
2818 | Capital | Córdoba | ||
|
3180 | Santa María | Córdoba | ||
|
3181 | Santa María | Córdoba | ||
|
3182 | Santa María | Córdoba | ||
|
3343 | Colón | Córdoba | ||
|
3658 | Colón | Córdoba | ||
|
20 | Río Cuarto | Córdoba | ||
|
90 | San Luis | |||
|
1137 | Andalgalá | Catamarca | ||
|
19872 | Córdoba | |||
|
20071 | Santa María | Córdoba | ||
|
-1 | - | |||
|
368 | Punilla | Córdoba | ||
|
552 | Río Cuarto | Córdoba | ||
|
1096 | Río Cuarto | Córdoba | ||
|
-1 | (CORDf 94) | San Javier | Córdoba | |
|
-1 | CORD 94 | San Javier | Córdoba | |
|
131 | Chamical | La Rioja | ||
|
3147 | Sanagasta | La Rioja | ||
|
3563 | Arauco | La Rioja | ||
|
4048 | Valle Fértil | San Juan | ||
|
1024 | Mayor Luis J. Fontana | Chaco | ||
|
-1 | (SI 11059) | El Carmen | Jujuy | |
|
-1 | (SI 11093) | El Carmen | Jujuy | |
|
7540 | Córdoba | |||
|
12770 | Ramallo | Buenos Aires | ||
|
20828 | Córdoba | |||
|
21499 | La Paz | Entre Ríos | ||
|
21984 | Gualeguaychú | Entre Ríos | ||
|
22345 | Paraná | Entre Ríos | ||
|
22787 | Uruguay | Entre Ríos | ||
|
23155 | Gualeguaychú | Entre Ríos | ||
|
24310 | Uruguay | Entre Ríos | ||
|
25824 | Gualeguaychú | Entre Ríos | ||
|
27125 | Uruguay | Entre Ríos | ||
|
28083 | Colón | Entre Ríos | ||
|
29603 | Paraná | Entre Ríos | ||
|
29603 | Paraná | Entre Ríos | ||
|
7152 | San Nicolás | Buenos Aires | ||
|
7467 | La Plata | Buenos Aires | ||
|
7862 | El Carmen | Jujuy | ||
|
12205 | Tumbaya | Jujuy | ||
|
12927 | Tumbaya | Jujuy | ||
|
13720 | Dr. Manuel Belgrano | Jujuy | ||
|
13890 | Dr. Manuel Belgrano | Jujuy | ||
|
14234 | El Carmen | Jujuy | ||
|
14340 | Tumbaya | Jujuy | ||
|
25127 | Santa Victoria | Salta | ||
|
-1 | (SI 185357) | Diamante | Entre Ríos | |
|
58 | Mendoza | |||
|
144 | Mendoza | |||
|
188 | Mendoza | |||
|
-1 | (SI 9940) | - | ||
|
-1 | (SI 9941) | - | ||
|
9936 | Córdoba | |||
|
26 | Libertador General San Martín | San Luis | ||
|
2014 | Colón | Córdoba | ||
|
2709 | Cafayate | Salta | ||
|
6447 | Tulumba | Córdoba | ||
|
77 | -B-39 | Mendoza | ||
|
77 | -B-71 | Córdoba | ||
|
349 | Capital | Salta | ||
|
429 | Luján de Cuyo | Mendoza | ||
|
3500 | General López | Santa Fe | ||
|
42 | Santiago del Estero | |||
|
4861 | Feliciano | Entre Ríos | ||
|
99 | Paclin | Catamarca | ||
|
-1 | (SI 9939) | Calingasta | San Juan | |
|
1827 | San Jerónimo | Santa Fe | ||
|
2306 | Tupungato | Mendoza | ||
|
2306 | Tupungato | Mendoza | ||
|
2306 | Tupungato | Mendoza | ||
|
259 | Colón | Córdoba | ||
|
2380 | Caballero | Santa Cruz | ||
|
3836 | Dr. Manuel Belgrano | Jujuy | ||
|
3003 | - | |||
|
20 | Colón | Córdoba | ||
|
-1 | CORD 81714 | Punilla | Córdoba | |
|
113 | San Luis | |||
|
253 | Totoral | Córdoba | ||
|
377 | Punilla | Córdoba | ||
|
-1 | Rosario | Santa Fe | ||
|
1848 | Santa Bárbara | Jujuy | ||
|
35 | Colón | Córdoba | ||
|
118 | Metán | Salta | ||
|
-1 | (SI 9935) | Buenos Aires | ||
|
-1 | (SI 9938) | General Güemes | Salta | |
|
-1 | CORD 81608 | Córdoba | ||
|
-1 | CORD 81611 | Córdoba | ||
|
-1 | CORD 81612 | Minas | Córdoba | |
|
-1 | CORD 81613 | Punilla | Córdoba | |
|
-1 | (SI 10635) | General Güemes | Salta | |
|
115 | CORD 81711 | Punilla | Córdoba | |
|
249 | CORD 81712 | Punilla | Córdoba | |
|
268 | CORD 81713 | Punilla | Córdoba | |
|
794 | CORD 81627 | Río Cuarto | Córdoba | |
|
499 | Santa María | Córdoba | ||
|
542 | Santa María | Córdoba | ||
|
1164 | La Viña | Salta | ||
|
1560 | La Caldera | Salta | ||
|
1668 | Guachipas | Salta | ||
|
6871 | Colón | Córdoba | ||
|
10435 | Rivadavia | Santiago del Estero | ||
|
11990 | Punilla | Córdoba | ||
|
12094 | Sobremonte | Córdoba | ||
|
12120 | Sobremonte | Córdoba | ||
|
13609 | General San Martín | La Rioja | ||
|
14815 | Ischilín | Córdoba | ||
|
14893 | Junín | San Luis | ||
|
15076 | Capital | Córdoba | ||
|
15310 | Valle Viejo | Catamarca | ||
|
16437 | Belgrano | San Luis | ||
|
16500 | Río Cuarto | Córdoba | ||
|
18807 | Paclin | Catamarca | ||
|
20283 | Poman | Catamarca | ||
|
20785 | Ambato | Catamarca | ||
|
21235 | Ambato | Catamarca | ||
|
25580 | Andalgalá | Catamarca | ||
|
1163 | Santa María | Córdoba | ||
|
8403 | Chacabuco | San Luis | ||
|
11646 | Iglesia | San Juan | ||
|
8153 | Santa Fe | |||
|
8186 | Córdoba | |||
|
2644 | - | |||
|
1783 | Andalgalá | Catamarca | ||
|
7530 | Río Segundo | Córdoba | ||
|
7559 | Río Segundo | Córdoba | ||
|
27678 | Esquina | Corrientes | ||
|
28188 | Metán | Salta | ||
|
46650 | Tumbaya | Jujuy | ||
|
732 | Capital | Córdoba | ||
|
748 | Capital | Córdoba | ||
|
3731 | Río Cuarto | Córdoba | ||
|
4576 | Río Primero | Córdoba | ||
|
7719 | Río Cuarto | Córdoba | ||
|
8080 | Capital | Córdoba | ||
|
10505 | Punilla | Córdoba | ||
|
15969 | Punilla | Córdoba | ||
|
16181 | Capital | Córdoba | ||
|
8019 | Valle Fértil | San Juan | ||
|
368 | Uruguay | Entre Ríos | ||
|
1569 | Córdoba | |||
|
-1 | (SI 22860) | Punilla | Córdoba | |
|
105 | Dr. Manuel Belgrano | Jujuy | ||
|
-1 | (SI 9943) | Córdoba | ||
|
-1 | (SI 9944) | Córdoba | ||
|
181 | CORD 81609 | Córdoba | ||
|
56 | Córdoba | |||
|
143 | Coronel Pringles | San Luis | ||
|
211 | Capital | Córdoba | ||
|
237 | Santa María | Córdoba | ||
|
2586 | - | |||
|
13 | Valle Fértil | San Juan | ||
|
4616 | Colón | Entre Ríos | ||
|
740 | Colón | Córdoba | ||
|
860 | Ancasti | Catamarca | ||
|
1280 | Ancasti | Catamarca | ||
|
352 | Arica | Tarapacá | ||
|
-1 | 17 | 9 de Julio | Chaco | |
|
8715 | Chaco | |||
|
6338 | Pilcomayo | Formosa | ||
|
1208 | Tumbaya | Jujuy | ||
|
-1 | (SI 17717) | Córdoba | ||
|
-1 | (SI 17907) | Ischilín | Córdoba | |
|
90 | Córdoba | |||
|
4225 | (SI 151202) | Córdoba | ||
|
5610 | General Güemes | Salta | ||
|
6005 | La Caldera | Salta | ||
|
6197 | Cachi | Salta | ||
|
9488 | Rosario de Lerma | Salta | ||
|
10208 | La Caldera | Salta | ||
|
2512 | Metán | Salta | ||
|
2901 | Dr. Manuel Belgrano | Jujuy | ||
|
-1 | 182 | Punilla | Córdoba | |
|
-1 | 184 | Punilla | Córdoba | |
|
-1 | 193 | Punilla | Córdoba | |
|
-1 | CORD 182 | Córdoba | ||
|
-1 | CORD 183 | Punilla | Córdoba | |
|
-1 | CORD 184 | Punilla | Córdoba | |
|
9 | Santa María | Córdoba | ||
|
334 | Tafí | Tucumán | ||
|
-1 | CORD105000 | Colón | Córdoba | |
|
8040 | Burruyacú | Tucumán | ||
|
6151 | BB | Tornquist | Buenos Aires | |
|
2344 | 9 de Julio | Santa Fe | ||
|
2944 | 9 de Julio | Santa Fe | ||
|
5566 | Las Colonias | Santa Fe | ||
|
7997 | Chacabuco | San Luis | ||
|
3255 | Guasayán | Santiago del Estero | ||
|
590 | San Martín | Santa Fe | ||
|
590 | San Martín | Santa Fe | ||
|
2112 | Castellanos | Santa Fe | ||
|
2252 | Rosario | Santa Fe | ||
|
3048 | - | |||
|
101 | Aguirre | Santiago del Estero | ||
|
134 | Guasayán | Santiago del Estero | ||
|
20901 | Río Cuarto | Córdoba | ||
|
2363 | Toay | La Pampa | ||
|
723 | Luján de Cuyo | Mendoza | ||
|
31 | Calamuchita | Córdoba | ||
|
1371 | Tunuyán | Mendoza | ||
|
1880 | Capital | Salta | ||
|
-1 | 18 | Jujuy | ||
|
10901 | Dr. Manuel Belgrano | Jujuy | ||
|
273 | Concordia | Entre Ríos | ||
|
695 | Punilla | Córdoba | ||
|
-1 | BAA 1677 | Guatraché | La Pampa | |
|
-1 | (SI 10635) | Salta | ||
|
-1 | (SI 9945) | Utracán | La Pampa | |
|
381 | Tucumán | |||
|
31 | Tala | Entre Ríos | ||
|
52 | Tala | Entre Ríos | ||
|
135 | (SI 151155) | Tala | Entre Ríos | |
|
6300 | Amambay | |||
|
3082 | San Luis | |||
|
-1 | CORD 81618 | San Alberto | Córdoba | |
|
-1 | CORD 81622 | Río Primero | Córdoba | |
|
963 | Capital | Córdoba | ||
|
1099 | Capital | Córdoba | ||
|
1994 | Punilla | Córdoba | ||
|
2299 | Capital | Córdoba | ||
|
2402 | Tercero Arriba | Córdoba | ||
|
2405 | Córdoba | |||
|
2576 | CORD 81617 | Santa María | Córdoba | |
|
2887 | Presidente Roque Saenz Peña | Córdoba | ||
|
8210 | Cruz del Eje | Córdoba | ||
|
9795 | Río Primero | Córdoba | ||
|
9939 | San Justo | Córdoba | ||
|
11273 | Capital | Córdoba | ||
|
12720 | Santa María | Córdoba | ||
|
20148 | Río Primero | Córdoba | ||
|
20220 | Río Cuarto | Córdoba | ||
|
21409 | Río Cuarto | Córdoba | ||
|
1041 | - | |||
|
218 | Ambato | Catamarca | ||
|
676 | Famatina | La Rioja | ||
|
96 | (SI 151137) | Salta | ||
|
115 | Salta | |||
|
714 | Leales | Tucumán | ||
|
1082 | Trancas | Tucumán | ||
|
2593 | (SI 151214) | Burruyacú | Tucumán | |
|
3762 | Candelaria | Salta | ||
|
7814 | Famatina | La Rioja | ||
|
8044 | Rosario de Lerma | Salta | ||
|
168 | El Carmen | Jujuy | ||
|
5532 | General López | Santa Fe | ||
|
1084 | San Carlos | Mendoza |
Nombre Vulgar y Usos
Tipo y Observaciones
Material Tipo:
Observaciones: Nombres vulgares y usos. «Canchalagua», «escoba»,
«escobilla», «Jayac pichana», «matalahúga», «matapulgas»,
«pichana», «pichana amarga», «pillaguay», «yuyo amargo».
Presenta propiedades insecticida, antimalaria, antifúngica,
antimicrobiana y, en infusión, como depurativo y adelgazante. Se
ha citado su uso casero para ahuyentar insectos, especialmente
pulgas. Con sus ramas se fabrican escobas o escobillas.
Para el presente trabajo no han podido
estudiarse materiales de la provincia de Neuquén (Conticello &
Bustamante, 1999; Zuloaga et al., 2008).
El caso de las variedades establecidas para S. pinnata la
situación es similar a la planteada para S. multiflora. Algunos
autores (por ejemplo, Heiser, 1945; Cabrera, 1963) diferencian las
variedades abrotanoides, octoaristata y pinnata y, por el
contrario, otros consideran que el carácter utilizado para su
separación (papus mútico o aristado) forma parte de la variabilidad
de la especie, sin necesidad de reconocer categorías
infraespecíficas (Petenatti & Ariza Espinar, 1997; Gutiérrez en
Zuloaga et al., 2008; Katinas & Gutiérrez, 2013). En el presente
trabajo se sigue este último criterio.
Se comporta como una maleza anual poco agresiva
A. Planta. B. Hoja. C. Capítulo. D. Flor del margen. E. Flor del centro. F. Estambre. G. Parte superior del estilo. H. Aquenio y papus.