Descripcion

Arbustos erectos o subarbustos apoyantes o trepadores, hasta de 2 m de alto. Ramitas jóvenes flexuosas, semierectas o péndulas, de 0,8-2 mm de diámetro; entrenudos de 2-5,5 cm de largo. Hojas dispuestas en ramas con verticilos foliares decusados, efímeras, escuamiformes, pequeñas, algo cartáceas, escindidas a la madurez, curvadas hacia abajo o reducidas al tejido fibroso abierto; mesófilo homogéneo con los haces vasculares visibles; base foliar envainante, fusionada por el tejido membranáceo, de longitud igual o menor a la del apículo; tejido fibroso reducido al centro del mesófilo, delgado; tejido fibroso grueso ausente; tejido membranáceo ocupando casi todo el mesófilo, sin formar alas; apículos foliares linear-triangulares, atenuados. Estróbilos microsporangiados casi siempre simples, sésiles y opuestos, oblongoideo-obovoideos a oblongoideos, de 5-9 mm de largo; verticilos 7-11 de 2(-3) brácteas, excepcionalmente hasta 17, soldadas entre sí hasta ca. la mitad de su longitud; microsporofilos de 2,5-3 mm de largo; microsporangios siempre 3, oblongoides. Estróbilos megasporangiados sésiles, de 8-11 mm de largo, cuando maduros rojos, carnosos, de 10-12 mm de largo, con brácteas decusadas, excepcionalmente ternadas. Semillas 2, obovoides, de 6,2-8,3 mm de largo, naviculares, aquilladas, con ápice agudo, dorso liso o con 2 surcos longitudinales que van desde la base hasta ca. 2/3 de su longitud, amarillentas en la cara plana.

Distribucion y Habitat

Crece en Bolivia, el sur de Brasil y el norte y centro de la Argentina (también es probable su presencia en Paraguay). Habita en la Provincias fitogeográficas pertenecientes al Dominio Chaqueño, desde el nivel del mar hasta los 3000 m s.m. Ha sido citada, adicionalmente, para las provincias de Chaco y Santa Fe (Hunziker, 1949b).

Ejemplares de referencia

Colector N° Colect. Especie Departamento Provincia Imagen
  • Acosta, C.
  • 157 Santa María Catamarca
  • Alaníz, R.
  • 49 Capital La Rioja
  • Ariza Espinar, L.
  • 49 Capital Córdoba
  • Ariza Espinar, L.
  • 88 Capital Córdoba
  • Ariza Espinar, L.
  • 3284 Capital Córdoba
  • Ariza Espinar, L.
  • 3582 Colón Córdoba
  • Báez, J. R.
  • 94 Ayacucho San Luis
  • Barboza, G. E.
  • 541 Capital La Rioja
  • Barboza, G. E.
  • 1796 Huasco Atacama
  • Barboza, G. E.
  • 1926 Caucete San Juan
  • Bartlett, H. H.
  • 18189 Mendoza
  • Bartlett, H. H.
  • 19371 Las Heras Mendoza
  • Bartlett, H. H.
  • 19571 San Juan
  • Bartlett, H. H.
  • 19624 Catamarca
  • Bartlett, H. H.
  • 20144 Punilla Córdoba
  • Benz, E.
  • 328 CORD 62174 Colón Córdoba
  • Benz, E.
  • 329 CORD 62173 Colón Córdoba
  • Benz, E.
  • 330 CORD 62172 Colón Córdoba
  • Bianco, C. A.
  • 275 Río Cuarto Córdoba
  • Bianco, C. A.
  • 2279 Juárez Celman Córdoba
  • Bianco, C. A.
  • 5261 General Roca Córdoba
  • Biurrun, F.
  • 41 Santa Rosa Mendoza
  • Biurrun, F.
  • 42 Santa Rosa Mendoza
  • Biurrun, F.
  • 2532 Capital La Rioja
  • Biurrun, F.
  • 4229 Valle Fértil San Juan
  • Biurrun, F.
  • 4430 General Belgrano La Rioja
  • Biurrun, F.
  • 4901 General Ángel V. Peñaloza La Rioja
  • Bodenbender, W.
  • -1 (SI 29064) Catamarca
  • Bodenbender, W.
  • -1 8 Córdoba
  • Bodenbender, W.
  • 8826 Córdoba
  • Boelcke, O.
  • 11767 Villarino Buenos Aires
  • Boelcke, O.
  • 11797 Villarino Buenos Aires
  • Brown, A.
  • 1641 Salta
  • Burkart, A.
  • -1 (SI 13841) San Rafael Mendoza
  • Burkart, A.
  • -1 (SI 13842) San Rafael Mendoza
  • Burkart, A.
  • -1 (SI 20445) La Pampa
  • Burkart, A.
  • 2090 San Rafael Mendoza
  • Burkart, A.
  • 5276 Tafí Tucumán
  • Burkart, A.
  • 7136 Córdoba
  • Burkart, A.
  • 7137 Córdoba
  • Burkart, A.
  • 8555 Buenos Aires
  • Burkart, A.
  • 10115 Córdoba
  • Burkart, A.
  • 10116 Córdoba
  • Burkart, A.
  • 10822 General Pedernera San Luis
  • Burkart, A.
  • 10916 San Luis
  • Burkart, A.
  • 12176 Chilecito La Rioja
  • Burkart, A.
  • 12177 La Rioja
  • Burkart, A.
  • 12178 Chilecito La Rioja
  • Burkart, A.
  • 17494 Capital La Pampa
  • Burkart, A.
  • 20464 (SI 29030) Tigre Buenos Aires
  • Burkart, A.
  • 25604 Bahía Blanca Buenos Aires
  • Burkart, A.
  • 27603 Diamante Entre Ríos
  • Burkart, A.
  • 28128 Villarino Buenos Aires
  • Cabrera, A. L.
  • 6610 Bahía Blanca Buenos Aires
  • Cabrera, A. L.
  • 27125 Chilecito La Rioja
  • Calderón, C. E.
  • 306 San Pedro Buenos Aires
  • Calderón, C. E.
  • 354 Buenos Aires
  • Cantero, J. J.
  • 5511 Río Cuarto Córdoba
  • Cantero, J. J.
  • 5671 Río Cuarto Córdoba
  • Cantero, J. J.
  • 6079 Córdoba
  • Cantero, J. J.
  • 6238 Córdoba
  • Cantero, J. J.
  • 6851 Calamuchita Córdoba
  • Cantino, P. D.
  • 483 Andalgalá Catamarca
  • Carette, E.
  • -1 (SI 29043) Mendoza
  • Carette, E.
  • -1 (SI 29047) Mendoza
  • Carette, E.
  • 12 1 San Luis
  • Castellanos, A.
  • 356 Calamuchita Córdoba
  • Cerana, M. M.
  • 994 Capital La Rioja
  • Cerana, M. M.
  • 1991 Río Primero Córdoba
  • Cerana, M. M.
  • 1992 Río Primero Córdoba
  • Chiapella, J.
  • 2123 Punilla Córdoba
  • Chiapella, J.
  • 2505 General Lamadrid La Rioja
  • Cocucci, A. A.
  • 2601 Belén Catamarca
  • Covas, G.
  • 597 Las Heras Mendoza
  • Covas, G.
  • 15001 Godoy Cruz Mendoza
  • Cozzo, D.
  • 24 Capital Córdoba
  • Decolatti, N.
  • -1 (CORD 486) Punilla Córdoba
  • Decolatti, N.
  • -1 (CORD 489) Punilla Córdoba
  • Deginani, N. B.
  • 2111 Coronel Pringles San Luis
  • Di Fulvio, T. E.
  • 470 San Justo Córdoba
  • Di Fulvio, T. E.
  • 471 San Justo Córdoba
  • Di Fulvio, T. E.
  • 817 Colón Córdoba
  • Doering, A.
  • 8241 Punilla Córdoba
  • Domínguez, J. A.
  • 65 Córdoba
  • Donadío, S.
  • 83 Coronel Felipe Varela La Rioja
  • Donadío, S.
  • 90 Coronel Felipe Varela La Rioja
  • Fabris, H. A.
  • 743 Buenos Aires
  • Farré, F.
  • 1536 CORD 62072 San Justo Córdoba
  • Farré, F.
  • 1537 CORD 61492 Córdoba
  • Farré, F.
  • 1591 CORD 62171 San Javier Córdoba
  • Farré, F.
  • 1592 CORD 61496 San Javier Córdoba
  • Farré, F.
  • 1593 CORD 61495 San Javier Córdoba
  • Farré, F.
  • 1594 CORD 61494 San Javier Córdoba
  • Fernández, P.
  • 131 Colón Córdoba
  • Filippa, E. M.
  • 88 Iglesia San Juan
  • García, A. A.
  • 40 Punilla Córdoba
  • Gaudichaud-Beaupré, C.
  • -1 (si 47505) -
  • Gaudichaud-Beaupré, C.
  • -1 (si 60877) -
  • Gez, J. W.
  • 20 Belgrano San Luis
  • Giardelli, M. L.
  • 292 Colón Córdoba
  • Gómez, M.
  • -1 (SI 29080) Córdoba
  • Guaglianone, E. R.
  • 1728 Jáchal San Juan
  • Guiñazú, J. R.
  • 174 Gobernador Dupuy San Luis
  • Gutiérrez, J.
  • 91 Calamuchita Córdoba
  • Gutiérrez, J.
  • 92 Calamuchita Córdoba
  • Haene, E.
  • 60 Caucete San Juan
  • Haene, E.
  • 338 Valle Fértil San Juan
  • Haene, E.
  • 377 Valle Fértil San Juan
  • Haene, E.
  • 386 Valle Fértil San Juan
  • Herrera, S. M. E.
  • 792 Famatina La Rioja
  • Hicken, C. M.
  • 86 (SI 29084) Córdoba
  • Hieronymus, G. H. E. W.
  • -1 CORD 62065 Punilla Córdoba
  • Hieronymus, G. H. E. W.
  • -1 CORD 62070 Córdoba
  • Hieronymus, G. H. E. W.
  • 144 CORD 62064 Córdoba
  • Hunziker, A. T.
  • 2538 Tafí Tucumán
  • Hunziker, A. T.
  • 4353 Toay La Pampa
  • Hunziker, A. T.
  • 4357 Toay La Pampa
  • Hunziker, A. T.
  • 6302 Colón Córdoba
  • Hunziker, A. T.
  • 6645 Colón Córdoba
  • Hunziker, A. T.
  • 6647 Colón Córdoba
  • Hunziker, A. T.
  • 6823 Santa María Catamarca
  • Hunziker, A. T.
  • 6826 Santa María Catamarca
  • Hunziker, A. T.
  • 7379 Colón Córdoba
  • Hunziker, A. T.
  • 7380 Colón Córdoba
  • Hunziker, A. T.
  • 7491 Pocho Córdoba
  • Hunziker, A. T.
  • 7515 Río Primero Córdoba
  • Hunziker, A. T.
  • 7551 San Justo Córdoba
  • Hunziker, A. T.
  • 8510 Tulumba Córdoba
  • Hunziker, A. T.
  • 9384 General Roca Córdoba
  • Hunziker, A. T.
  • 9881 Pocho Córdoba
  • Hunziker, A. T.
  • 10412 Rivadavia Santiago del Estero
  • Hunziker, A. T.
  • 12661 General Pedernera San Luis
  • Hunziker, A. T.
  • 13158 General Pedernera San Luis
  • Hunziker, A. T.
  • 14476 General Belgrano La Rioja
  • Hunziker, A. T.
  • 14717 Pocho Córdoba
  • Hunziker, A. T.
  • 14819 Ischilín Córdoba
  • Hunziker, A. T.
  • 15071 Pocho Córdoba
  • Hunziker, A. T.
  • 15922 Capital Córdoba
  • Hunziker, A. T.
  • 16030 General Pedernera San Luis
  • Hunziker, A. T.
  • 16401 Belgrano San Luis
  • Hunziker, A. T.
  • 16741 Valle Fértil San Juan
  • Hunziker, A. T.
  • 16835 San Justo Córdoba
  • Hunziker, A. T.
  • 17857 Robles Santiago del Estero
  • Hunziker, A. T.
  • 18426 Poman Catamarca
  • Hunziker, A. T.
  • 18935 Marcos Juárez Córdoba
  • Hunziker, A. T.
  • 21289 Ambato Catamarca
  • Hunziker, A. T.
  • 21548 Banda Santiago del Estero
  • Hunziker, A. T.
  • 21765 Banda Santiago del Estero
  • Hunziker, A. T.
  • 21769 Banda Santiago del Estero
  • Hunziker, A. T.
  • 24937 Río Segundo Córdoba
  • Hunziker, J. H.
  • 1127 Capital Córdoba
  • Hunziker, J. H.
  • 1221 Santa María Córdoba
  • Hunziker, J. H.
  • 1224 Santa María Córdoba
  • Hunziker, J. H.
  • 1225 Santa María Córdoba
  • Hunziker, J. H.
  • 1230 Santa María Córdoba
  • Hunziker, J. H.
  • 1232 Santa María Córdoba
  • Hunziker, J. H.
  • 1235 Santa María Córdoba
  • Hunziker, J. H.
  • 1259 Santa María Córdoba
  • Hunziker, J. H.
  • 1457 Colón Córdoba
  • Hunziker, J. H.
  • 1480 Colón Córdoba
  • Hunziker, J. H.
  • 1487 Colón Córdoba
  • Hunziker, J. H.
  • 1765 Chilecito La Rioja
  • Hunziker, J. H.
  • 1769 Chilecito La Rioja
  • Hunziker, J. H.
  • 2673 Capital Córdoba
  • Hunziker, J. H.
  • 2674 Capital Córdoba
  • Hunziker, J. H.
  • 9881 San Pedro Buenos Aires
  • Hunziker, J. H.
  • 9882 San Pedro Buenos Aires
  • Hunziker, J. H.
  • 11343 Ayacucho San Luis
  • Hunziker, J. H.
  • 12530 Cafayate Salta
  • Irivarri, M.
  • 4689 Bahía Blanca Buenos Aires
  • Jörgensen, P.
  • 994 -
  • Kiesling, R.
  • 3020 Valle Fértil San Juan
  • Kiesling, R.
  • 4941 Valle Fértil San Juan
  • Kiesling, R.
  • 6309 Angaco San Juan
  • Kiesling, R.
  • 9350 Angaco San Juan
  • Krapovickas, A.
  • 6480 Río Segundo Córdoba
  • Krapovickas, A.
  • 6485 Río Segundo Córdoba
  • Kurtz, F.
  • 1187 Capital Córdoba
  • Kurtz, F.
  • 2359 San Carlos Mendoza
  • Kurtz, F.
  • 2379 Capital Mendoza
  • Kurtz, F.
  • 2632 Córdoba
  • Kurtz, F.
  • 4295 Paclin Catamarca
  • Kurtz, F.
  • 4755 Córdoba
  • Kurtz, F.
  • 6666 Córdoba
  • Kurtz, F.
  • 6794 Córdoba
  • Kurtz, F.
  • 7013 San Luis
  • Kurtz, F.
  • 7252 Capital Córdoba
  • Kurtz, F.
  • 8468 Libertador General San Martín San Luis
  • Kurtz, F.
  • 8638 Libertador General San Martín San Luis
  • Kurtz, F.
  • 10866 Capital Córdoba
  • Kurtz, F.
  • 13106 Chilecito La Rioja
  • Kurtz, F.
  • 13186 General Lavalle La Rioja
  • Kurtz, F.
  • 14160 Independencia La Rioja
  • Kurtz, F.
  • 14231 La Rioja
  • Kurtz, F.
  • 14391 Famatina La Rioja
  • Kurtz, F.
  • 16040 Córdoba
  • Kurtz, F.
  • 16139 Córdoba
  • Lanfranchi, A. E.
  • 962 Capital Córdoba
  • Leuenberger, B. E.
  • 4307 Belén Catamarca
  • Lichtenstein, J. S.
  • -1 (SI 22848) Punilla Córdoba
  • Lizer, C.
  • 13 (SI 29083) Córdoba
  • Lorentz, P. G.
  • -1 (SI 29067) Córdoba
  • Lorentz, P. G.
  • -1 CORD 62069 Córdoba
  • Lorentz, P. G.
  • 24 a Córdoba
  • Luján, M. C.
  • -1 CORD103311 Calamuchita Córdoba
  • Martínez, G. J.
  • 785 Colón Córdoba
  • Martínez, G. J.
  • 785 bis Colón Córdoba
  • Matesevach, A. M.
  • 37 Independencia La Rioja
  • Meyer, T.
  • 4086 Chilecito La Rioja
  • Meyer, T.
  • 4154 General Lavalle La Rioja
  • Meza Torres, E. I.
  • 833 Conesa Río Negro
  • Múlgura, M. E.
  • 682 Valle Fértil San Juan
  • Múlgura, M. E.
  • 739 Valle Fértil San Juan
  • Nicora, E. G.
  • -1 (SI 17887) Córdoba
  • Nicora, E. G.
  • 1239 Colón Córdoba
  • Nicora, E. G.
  • 1579 Punilla Córdoba
  • Nicora, E. G.
  • 3572 San Pedro Buenos Aires
  • Olmstead, R.
  • 2007 -39 Los Andes Salta
  • Pastore, F.
  • -1 (SI 29050) San Luis
  • Pensiero, J. F.
  • 7200 Caleu-Caleu La Pampa
  • Pire, S. M.
  • 1717 Punilla Córdoba
  • Pozner, R.
  • 239 San Javier Córdoba
  • Ragonese, A.
  • 1790 Córdoba
  • Rentzell, I.
  • -1 (SI 19139) Sanagasta La Rioja
  • Ruiz Leal, A.
  • 18854 Jáchal San Juan
  • Salariato, D. L.
  • 99 Malargüe Mendoza
  • Salariato, D. L.
  • 99 Malargüe Mendoza
  • Salariato, D. L.
  • 99 Malargüe Mendoza
  • Sanzin, R.
  • 144 Santa Rosa Mendoza
  • Sanzin, R.
  • 239 Luján de Cuyo Mendoza
  • Scarpa, G. F.
  • 424 Junín San Luis
  • Singer, R. B.
  • -1 (CORD 1232) Minas Córdoba
  • Singer, R. B.
  • -1 (CORD 1236) San Alberto Córdoba
  • Singer, R. B.
  • -1 (CORD 1237) San Alberto Córdoba
  • Solbrig, O. T.
  • 132 La Pampa
  • Steibel, P.
  • 494 Capital La Pampa
  • Stuckert, T. J. V.
  • -1 CORD 62310 Río Primero Córdoba
  • Stuckert, T. J. V.
  • 572 Capital Córdoba
  • Stuckert, T. J. V.
  • 836 Capital Córdoba
  • Stuckert, T. J. V.
  • 1096 Capital Córdoba
  • Stuckert, T. J. V.
  • 6156 Santa María Córdoba
  • Stuckert, T. J. V.
  • 6189 Córdoba
  • Stuckert, T. J. V.
  • 7252 Córdoba
  • Stuckert, T. J. V.
  • 7502 Capital Córdoba
  • Stuckert, T. J. V.
  • 7582 Capital Córdoba
  • Stuckert, T. J. V.
  • 7917 Colón Córdoba
  • Stuckert, T. J. V.
  • 8250 Cruz del Eje Córdoba
  • Stuckert, T. J. V.
  • 10294 Capital Córdoba
  • Stuckert, T. J. V.
  • 11226 Córdoba
  • Stuckert, T. J. V.
  • 12156 Capital Córdoba
  • Stuckert, T. J. V.
  • 12646 Capital Córdoba
  • Stuckert, T. J. V.
  • 12661 Capital Córdoba
  • Stuckert, T. J. V.
  • 13468 Río Primero Córdoba
  • Stuckert, T. J. V.
  • 13503 Río Primero Córdoba
  • Stuckert, T. J. V.
  • 13645 Río Primero Córdoba
  • Stuckert, T. J. V.
  • 13821 Río Primero Córdoba
  • Stuckert, T. J. V.
  • 14753 Capital Córdoba
  • Stuckert, T. J. V.
  • 14774 Marcos Juárez Córdoba
  • Stuckert, T. J. V.
  • 15462 Río Primero Córdoba
  • Stuckert, T. J. V.
  • 15512 Río Primero Córdoba
  • Stuckert, T. J. V.
  • 16902 Punilla Córdoba
  • Stuckert, T. J. V.
  • 17949 Córdoba
  • Stuckert, T. J. V.
  • 19717 Córdoba
  • Stuckert, T. J. V.
  • 21481 Río Primero Córdoba
  • Subils, R.
  • 1075 Río Segundo Córdoba
  • Subils, R.
  • 1654 Río Segundo Córdoba
  • Subils, R.
  • 1655 Río Segundo Córdoba
  • Troncoso, N. S.
  • 3286 Paraná Entre Ríos
  • Urtubey, E.
  • 550 Pichi Mahuida Río Negro
  • Vattuone, I. C.
  • 116 San Javier Córdoba
  • Venturi, S.
  • 1093 Burruyacú Tucumán
  • Venturi, S.
  • 7542 Burruyacú Tucumán
  • Venturi, S.
  • 7789 Capital Tucumán
  • Villamil, C. B.
  • 4688 Villarino Buenos Aires
  • Williamson, J.
  • -1 (SI 14556) Guatraché La Pampa
  • Zuloaga, F. O.
  • 12935 Cafayate Salta
  • Zuloaga, F. O.
  • 14953 Curacó La Pampa

    Nombre Vulgar y Usos

    Tipo y Observaciones

    Material Tipo: Brasil. Rio Grande [do Sul], 1833, C. Gaudichaud-Beaupré s.n., Herb. Imp. Bras. 1743 (lectotipo, P 00738797!, designado por J. H. Hunziker, Bol. Soc. Argent. Bot. 2: 285. 1949; isolectotipo, SI 000185! fragmento).
    Observaciones: Protólogo: Ann. Sci. Nat., Bot., sér. 4, 10: 125. 1858. Nombres vulgares y usos. «Cresta de gallo», «fruta de quirquincho», «frutilla del campo», «pico de gallo», «pico de loro», «retamita roja», «solupe», «tramontana». El tallo se usa en medicina tradicional como diurético, antiinflamatorio, antirreumático, antiséptico, estíptico y nefrítico (Nuñez & Cantero, 2006). Hunziker & Novara (1998) comentan el valor de la especie como ornamental. Covas & Hernandez Pagella (1964) han registrado la preferencia del ganado vacuno por esta especie, considerándola una forrajera natural. Asimismo, Hunziker & Novara (1998) señalan que esta especie ha sido prácticamente diezmada en Río Colorado, Cafayate (provincia de Salta) debido a la fuerte presión de forrajeo ejercida por el ganado ovino y caprino.