Descripcion

Arbustos de 1-2 m de alto o arbolitos hasta de 5 m; tallos verde amarillentos, grisáceos o castaño-oscuros, pubescentes cuando jóvenes, glabros en la madurez, normalmente con espinas caulinares hasta de 2 cm. Hojas pecioladas; láminas ovadoelípticas, elípticas, ovadas, suborbiculares, de 10-90 × 4,5-47 mm, ápice agudo, acuminado u obtuso, membranáceas, planas, glabras o glabrescentes. Flores 5-meras, raro 4-, 6-, 8-, 9-meras, de 4 a 16 por braquiblasto, raro solitarias; cáliz tubular, con lóbulos más cortos que el tubo, glabro en el exterior pero densamente ciliadolanosos en el borde, al igual que el borde de los lóbulos corolinos, tubo de 2-3,5 mm, lóbulos angostamente triangulares, de 1-2,5 mm; corola violeta intenso y parejo, tubulosa, pilosa en su interior en la zona de inserción de los estambres, tubo de 10,5-17,5(- 21,5) × 2-3,5 mm, lóbulos de 1-2,5 × ca. 2 mm; estambres adheridos al tubo corolino en su hemialtura, o poco más abajo, filamentos desiguales en longitud, por lo común 2 largos que alcanzan el nacimiento de los lóbulos, 2 intermedios y uno más corto, todos incluidos, pubescentes en su base; ovario con nectario inconspicuo en su base, estilo incluso. Baya globosa a ovoide, roja, anaranjada o atropurpúrea, con dos pequeñas concreciones esclerosas apicales microscópicas; semillas irregulares, poliédricas o reniformes, de 1-3, 5 × ca. 2 mm, con pliegues laterales, episperma con celdillas de paredes onduladas, apenas marcadas.

Distribucion y Habitat

Habita en Bolivia, Uruguay y la Argentina (norte y centro hasta San Luis y Buenos Aires), principalmente en la provincia fitogeográfica Chaqueña.

Ejemplares de referencia

Colector N° Colect. Especie Departamento Provincia Imagen
  • Aguilar, Reinaldo
  • 235 Salta
  • Argañaras, J. L.
  • 88 Santiago del Estero
  • Ariza Espinar, L.
  • 3254 Capital Córdoba
  • Baer, G. A.
  • 73 Tucumán
  • Baer, G. A.
  • 169 Tucumán
  • Barboza, G. E.
  • 83 El Carmen Jujuy
  • Barboza, G. E.
  • 84 El Carmen Jujuy
  • Bartlett, H. H.
  • 19545 Valle Fértil San Juan
  • Berg, C. C.
  • 116 Distrito Federal
  • Bernardello, G.
  • 73 Totoral Córdoba
  • Bernardello, G.
  • 79 Tulumba Córdoba
  • Bernardello, G.
  • 80 Tulumba Córdoba
  • Bernardello, G.
  • 81 Tulumba Córdoba
  • Bernardello, G.
  • 82 Tulumba Córdoba
  • Bernardello, G.
  • 83 Tulumba Córdoba
  • Bernardello, G.
  • 84 Tulumba Córdoba
  • Bernardello, G.
  • 89 Tulumba Córdoba
  • Bernardello, G.
  • 150 Capital Córdoba
  • Bernardello, G.
  • 151 Capital Córdoba
  • Bernardello, G.
  • 156 Capital Córdoba
  • Bernardello, G.
  • 189 Totoral Córdoba
  • Bernardello, G.
  • 268 Colón Córdoba
  • Bernardello, G.
  • 345 Tercero Arriba Córdoba
  • Bernardello, L. M.
  • 92 Capital Córdoba
  • Bernardello, L. M.
  • 158 Capital Córdoba
  • Bianco, C. A.
  • 462 Río Cuarto Córdoba
  • Biurrun, F.
  • 4071 Valle Fértil San Juan
  • Bodenbender, W.
  • -1 (SI 145092) Córdoba
  • Brizuela, J.
  • 501 Ancasti Catamarca
  • Brizuela, J.
  • 781 Ancasti Catamarca
  • Brown, A.
  • 856 Anta Salta
  • Burkart, A.
  • 3691 Vicente López Buenos Aires
  • Burkart, A.
  • 7481 Córdoba
  • Burkart, A.
  • 12575 La Rioja
  • Burkart, A.
  • 12577 La Rioja
  • Burkart, A.
  • 13212 Salta
  • Cabrera, A. L.
  • 1159 Andalgalá Catamarca
  • Cabrera, A. L.
  • 24065 Santa Bárbara Jujuy
  • Cabrera, A. L.
  • 32198 Santa Bárbara Jujuy
  • Cantino, P. D.
  • 378 Andalgalá Catamarca
  • Castañeda Vega, -
  • 76 Capital Santiago del Estero
  • Castellanos, A.
  • 1 General San Martín Córdoba
  • Castellanos, A.
  • 830 San Isidro Buenos Aires
  • Castillón, L.
  • 19 Capital Catamarca
  • Cerana, M. M.
  • 112 Paclin Catamarca
  • Cerana, M. M.
  • 509 Capital La Rioja
  • Cerana, M. M.
  • 765 Capital La Rioja
  • Cerana, M. M.
  • 785 Capital La Rioja
  • Cerana, M. M.
  • 791 Capital La Rioja
  • Cerana, M. M.
  • 800 Capital La Rioja
  • Cerana, M. M.
  • 1834 Santa María Córdoba
  • Cerana, M. M.
  • 1891 Santa María Córdoba
  • Charpin, A.
  • 20580 AC Dr. Manuel Belgrano Jujuy
  • Chiarini, F.
  • 1431 Capital Córdoba
  • Cocucci, A. A.
  • 270 Tafí Tucumán
  • Crespo, S.
  • 192 San Isidro Buenos Aires
  • de Ance, S. A.
  • 114 Paclin Catamarca
  • Demaio, P.
  • 286 Colón Córdoba
  • Di Fulvio, T. E.
  • 447 Capital Córdoba
  • Di Iorio, O.
  • -1 (SI 168202) Castro Barros La Rioja
  • Fernández, P.
  • 106 Colón Córdoba
  • Fiebrig, K. A. G.
  • 2213 Tarija
  • Fortunato, R. H.
  • 5165 Choya Santiago del Estero
  • Fortunato, R. H.
  • 5170 Choya Santiago del Estero
  • Giardelli, M. L.
  • 752 Córdoba
  • Guaglianone, E. R.
  • 2456 Valle Fértil San Juan
  • Guzmán, C. A.
  • 10 Capital Córdoba
  • Haene, E.
  • 459 Valle Fértil San Juan
  • Herter, W. G. F.
  • 279 Montevideo
  • Hicken, C. M.
  • -1 (SI 10948) Vicente López Buenos Aires
  • Hicken, C. M.
  • -1 (SI 145074) San Isidro Buenos Aires
  • Hicken, C. M.
  • -1 (SI 24863) Buenos Aires
  • Hicken, C. M.
  • -1 (SI 24865) San Isidro Buenos Aires
  • Hicken, C. M.
  • 24863 Buenos Aires
  • Hicken, C. M.
  • 24865 Vicente López Buenos Aires
  • Hieronymus, G. H. E. W.
  • -1 (CORD17488) Colón Córdoba
  • Hieronymus, G. H. E. W.
  • -1 (CORD17489) Colón Córdoba
  • Hieronymus, G. H. E. W.
  • 567 Córdoba
  • Hieronymus, G. H. E. W.
  • 593 Colón Córdoba
  • Hunziker, A. T.
  • 987 La Viña Salta
  • Hunziker, A. T.
  • 992 La Viña Salta
  • Hunziker, A. T.
  • 3229 Distrito Federal
  • Hunziker, A. T.
  • 3947 Distrito Federal
  • Hunziker, A. T.
  • 5303 Capital La Rioja
  • Hunziker, A. T.
  • 5503 Capital La Rioja
  • Hunziker, A. T.
  • 6118 Ischilín Córdoba
  • Hunziker, A. T.
  • 17297 El Alto Catamarca
  • Hunziker, A. T.
  • 21568 Banda Santiago del Estero
  • Hunziker, A. T.
  • 23125 Totoral Córdoba
  • Hunziker, A. T.
  • 23138 Loreto Santiago del Estero
  • Hunziker, A. T.
  • 23141 Tulumba Córdoba
  • Hunziker, J. H.
  • 12909 Anta Salta
  • Isern, J.
  • 8241 Córdoba
  • Jiménez, N. D.
  • 2267 Ancasti Catamarca
  • Jörgensen, P.
  • 970 Andalgalá Catamarca
  • Jörgensen, P.
  • 34919 Jujuy
  • Juliani, H. R.
  • -1 CORD 18606 Capital Córdoba
  • Juliani, H. R.
  • -1 CORD 18607 Capital Córdoba
  • Juliani, H. R.
  • 8 Capital Córdoba
  • Kiesling, R.
  • 5388 Santa Bárbara Jujuy
  • Kiesling, R.
  • 5446 Santa Bárbara Jujuy
  • Kiesling, R.
  • 8292 Santa Bárbara Jujuy
  • Krapovickas, A.
  • 1355 La Viña Salta
  • Krapovickas, A.
  • 1730 Leales Tucumán
  • Krapovickas, A.
  • 14519 Tafí Tucumán
  • Krapovickas, A.
  • 17358 Leales Tucumán
  • Krapovickas, A.
  • 17524 El Carmen Jujuy
  • Krapovickas, A.
  • 17744 Trancas Tucumán
  • Krapovickas, A.
  • 18545 Tulumba Córdoba
  • Krapovickas, A.
  • 18817 Tarija
  • Krapovickas, A.
  • 27156 Robles Santiago del Estero
  • Kuntze, C. E. O.
  • -1 (CORD20014) Tucumán
  • Kurtz, F.
  • 910 Capital Córdoba
  • Kurtz, F.
  • 914 Córdoba
  • Kurtz, F.
  • 1383 Bella Vista Corrientes
  • Kurtz, F.
  • 2673 Córdoba
  • Kurtz, F.
  • 4557 Río Primero Córdoba
  • Kurtz, F.
  • 8687 Capital Córdoba
  • Kurtz, F.
  • 9897 Capital Córdoba
  • Kurtz, F.
  • 12518 Guachipas Salta
  • Kurtz, F.
  • 15708 a Córdoba
  • Kurtz, F.
  • 15877 Capital Córdoba
  • Kurtz, F.
  • 16083 Córdoba
  • Legname, P. R.
  • 70 Río Hondo Santiago del Estero
  • Legname, V.
  • 32 Río Hondo Santiago del Estero
  • Legname, V.
  • 70 Río Hondo Santiago del Estero
  • Lorentz, P. G.
  • -1 (CORD20013) Tucumán
  • Lorentz, P. G.
  • -1 (SI 145062) Córdoba
  • Lorentz, P. G.
  • 8 Orán Salta
  • Lorentz, P. G.
  • 108 (CORD17487) Córdoba
  • Lorentz, P. G.
  • 594 CORD 32408 General José de San Martín Salta
  • Lossen, W.
  • 81 Córdoba
  • Luti, R.
  • 1281 Colón Córdoba
  • Martínez, G. J.
  • 915 Ancasti Catamarca
  • Martínez, G. J.
  • 1060 Ancasti Catamarca
  • Meyer, T.
  • 12858 Cruz del Eje Córdoba
  • Monetti, L.
  • 10920 Capital Tucumán
  • Montenegro, M. A.
  • 123 Ischilín Córdoba
  • Morrone, O.
  • 3006 Santa Bárbara Jujuy
  • Nee, M.
  • 30999 Gran Chaco Tarija
  • Nee, M.
  • 37389 Vallegrande Santa Cruz
  • Neffa, S.
  • 800 Santa Bárbara Jujuy
  • Nicora, E. G.
  • -1 (SI 17905) Córdoba
  • Nicora, E. G.
  • 1519 Punilla Córdoba
  • Novara, L. J.
  • 3221 General José de San Martín Salta
  • Novara, L. J.
  • 3770 Capital Salta
  • Novara, L. J.
  • 4102 Guachipas Salta
  • Novara, L. J.
  • 4117 Guachipas Salta
  • Novara, L. J.
  • 5631 La Viña Salta
  • Novara, L. J.
  • 9536 Cerrillos Salta
  • Osten, C.
  • 10920 -
  • Pacciaroni, A.
  • -1 CORD105434 Capital Córdoba
  • Paula-Souza, J.
  • 8010 Salta
  • Pedersen, T. M.
  • 10800 Anta Salta
  • Pedersen, T. M.
  • 12829 Choya Santiago del Estero
  • Pennington, M. A.
  • -1 (SI 145078) San Fernando Buenos Aires
  • Pérez Moreau, -
  • 4416 Choya Santiago del Estero
  • Pérez Moreau, -
  • 4822 Banda Santiago del Estero
  • Planchuelo, A. M.
  • 541 Capital Córdoba
  • Pozner, R.
  • 294 bis Sanagasta La Rioja
  • Puyssegur, H.
  • -1 (SI 145093) Córdoba
  • Puyssegur, H.
  • -1 (SI 24867) Córdoba
  • Renvoize, S. A.
  • 3383 Tafí Viejo Tucumán
  • Repetto, A. N.
  • -1 (SI 145104) San Isidro Buenos Aires
  • Rodríguez, D.
  • 1008 Orán Salta
  • Rojas, T.
  • 13337 Tucumán
  • Rotman, A. D.
  • 690 Santa Bárbara Jujuy
  • Rotman, A. D.
  • 846 Santa Bárbara Jujuy
  • Rotman, A. D.
  • 973 Santa Bárbara Jujuy
  • Rotman, A. D.
  • 1096 Paclin Catamarca
  • Sanzin, R.
  • 1045 Ischilín Córdoba
  • Sanzin, R.
  • 1125 Tafí Viejo Tucumán
  • Saravia Toledo, C.
  • 1485 Anta Salta
  • Sato, M. S.
  • 71 El Carmen Jujuy
  • Sayago, M.
  • 1358 Río Primero Córdoba
  • Sayago, M.
  • 1579 Belén Catamarca
  • Sayago, M.
  • 1663 Capital Córdoba
  • Schickendantz, F.
  • -1 CORD 18615 Catamarca
  • Schickendantz, F.
  • 36 CORD 18653 Andalgalá Catamarca
  • Schickendantz, F.
  • 54 Catamarca
  • Schickendantz, F.
  • 110 Andalgalá Catamarca
  • Schreiter, R.
  • 61 Capital Tucumán
  • Schulz, A. G.
  • 7244 Capital Tucumán
  • sin colector
  • -1 (SI 145064) San Isidro Buenos Aires
  • sin colector
  • -1 (SI 145080) Distrito Federal
  • Solís Neffa, V. G.
  • 800 Santa Bárbara Jujuy
  • Solís Neffa, V. G.
  • 834 Capital Salta
  • Soriano, A.
  • 807 Sanagasta La Rioja
  • Stuckert, T. J. V.
  • -1 (CORD15051) Córdoba
  • Stuckert, T. J. V.
  • -1 (CORD15052) Córdoba
  • Stuckert, T. J. V.
  • -1 (CORD15053) Córdoba
  • Stuckert, T. J. V.
  • 2238 Río Primero Córdoba
  • Stuckert, T. J. V.
  • 2292 Córdoba
  • Stuckert, T. J. V.
  • 2798 Córdoba
  • Stuckert, T. J. V.
  • 3511 Córdoba
  • Stuckert, T. J. V.
  • 4514 Capital Córdoba
  • Stuckert, T. J. V.
  • 4671 Río Primero Córdoba
  • Stuckert, T. J. V.
  • 4936 Capital Córdoba
  • Stuckert, T. J. V.
  • 7514 Capital Córdoba
  • Stuckert, T. J. V.
  • 7544 Capital Córdoba
  • Stuckert, T. J. V.
  • 7608 Córdoba
  • Stuckert, T. J. V.
  • 7882 Tucumán
  • Stuckert, T. J. V.
  • 7905 a Colón Córdoba
  • Stuckert, T. J. V.
  • 8154 Burruyacú Tucumán
  • Stuckert, T. J. V.
  • 8632 Tucumán
  • Stuckert, T. J. V.
  • 8867 Tucumán
  • Stuckert, T. J. V.
  • 14288 Córdoba
  • Stuckert, T. J. V.
  • 23260 Capital Córdoba
  • Stuckert, T. J. V.
  • 23275 pp Capital Córdoba
  • Subils, R.
  • 65 Paclin Catamarca
  • Subils, R.
  • 406 Colón Córdoba
  • Subils, R.
  • 609 Cruz del Eje Córdoba
  • Subils, R.
  • 996 Santa María Córdoba
  • Subils, R.
  • 2655 Tafí Tucumán
  • Ulibarri, E. A.
  • 309 Valle Viejo Catamarca
  • Urdampilleta, J. D.
  • 724 Andalgalá Catamarca
  • Urdampilleta, J. D.
  • 934 Colón Córdoba
  • Venturi, S.
  • 24 (SI 145096) Capital Tucumán
  • Zuloaga, F. O.
  • 297 Santa Bárbara Jujuy
  • Zuloaga, F. O.
  • 6301 Santa Bárbara Jujuy
  • Zuloaga, F. O.
  • 7587 Santa Bárbara Jujuy
  • Zuloaga, F. O.
  • 7897 La Viña Salta

    Nombre Vulgar y Usos

    Tipo y Observaciones

    Material Tipo: Brasil. In Brasilia meridionali prope San José de Uruguay detexit, F. Sellow s.n. (lectotipo W!, designado por G. Bernardello, Flora Argentina 13: 55. 2013).
    Observaciones: Nombres vulgares. «Cediondilla morada», «chal chal», «chile », «chili», «chivil», «comida de víbora», «ichivil», «ischivil», «pisco yuyo», «tala de chal chal», «tala de rundún», «talilla», «tumiñico».